شهرستان پاوه
وضعیت جغرافیایی :
در فاصله 112 کیلومتری شمال غربی کرمانشاه و پس از گذراندن پیچ هایی که کوهای زیبای زاگرس را دور می زند شهر پلکانی و بی مانند پاوه نمایان می شود . این شهر با جاذبه های اکو توریستی ( گردشگری طبیعی ) که با زندگی مردمان آن عجین شده یکی از زیباترین شهرهایی است که با پیروی از الگوی گردشگری قابلیت تبدیل شدن به یکی از قطب های گردشگری را دارد . شهرستان پاوه با 1463 متر ارتفاع از سطح دریا و متوسط 830 میلیمتر بارندگی سالیانه و آب و هوای معتدل کوهستانی از شهرهای زیبای غرب کشور است که با جمعیت 52783 نفر ( بر اساس سرشماری سال 1385 ) و وسعت 803 کیلومتر مربع در محدوده طول شرقی حداقل 46 درجه و حداکثر 46 درجه و 30 دقیقه و عرض شمال 34 درجه و 55 ثانیه و حداکثر 35 درجه و 18 دقیقه واقع شده که از شمال به مریوان و از شرق به سنندج و از جنوب به جوانرود و از غرب به طول 96 کیلومتر با کشور عراق هم مرز است . پاو یکی از شهرستانهای استان کرمانشاه است که دارای سه بخش ، چهار شهر و پنج دهستان می باشد . سوابق مدنیت و شهریت آن به دو هزار سال می رسد و معماری آن سنگی و از نوع معماری کهن و ملقب به شهر هزار ماسوله می باشد .
نوسود
یکی از شهرهای زیبای شهرستان پاوه می باشد که دارای آب و هوای معتدل کوهستانی و کوههای زیبا و محل های تفریحی مانند دالانی که یکی از مهمترین جاذبه هی منطقه اورامانات محسوب می گردد و دشت اسپریز ، حوضع لاره و بازارچه مرزی است . آبشار زیبای" قه لوز "در این منطقه است و رودخانه سیروان از بخش رزاب به دره های این بخش سرازیر می شود .
باینگان
یکی از دگیر از شهرهای زیبا و دیدنی شهرستان پاوه است . طبیعت زیبای منطقه با صفا و صمیمت مردم درآمیخته و فضای دلنواز و دلنشین را فراهم آورده است . ازجازبه های دیدنی آن منظره ی جالب ودیدینی آن شهر میباشد که در دامنه کوه قرار گرفته.
نودشه
یکی از جاذبه های دیدنی شهستان پاوه است که مامن هنرمندان گیوه کشی است که با سختی و مشقت گیوه هایی زیبا ، سبک و راحتی را تهیه می کنند . نودشه در میان باغات گردو و محصور گشته ، طبیعت جالب و دیدنی آن و مردمان مهربان و مهمان نواز آو وجه خاصی به این شهر بخشیده است . غار زیبای دشاش نیز در این منطقه می باشد وهمچنین درنزدیکی شهر نودشه روستاهای بسیار دیدنی وبکری وجود دارند که ازجمله آنها می توان به روستاهای دزآور،کیمنه،وهانه گرمله رانام برد که گویش آنها نیز هورامی میباشد.
مذهب ، زبان :
مردم پاوه دارای دین مبین اسلام و مذهب اهل سنت هستند و با زبان کردی لهجه اورامی و جافی تکلم می کنند .
اراضی :
با توجه به آب و هوای منطقه اورامانات پوشش جنگلی گیاهی خودرو فراوان است که مهمترین آنها جنگلها ، مراتع و پوشش گیاهی گسترده و کوهپایه ای هستند . جنگلهای مهم منطقه عبارتند از : 1 ـ جنگل مرخیل 2 ـ جنگل بوزه 3 ـ جنگل پلنگانه در نقاط هموار و کوهستانی نیز انواع گیاهان خوراکی ، دارویی و معطر و خوشبو و گلها می روید . شهرستان پاوه دارای 1169 هکتار اراضی زراعی 83100 هکتار جنگل 91/39924 هکتار اراضی مسکونی و همچنین دارای 100 هکتار ذخیره گاههای جنگلی می باشد .
وجه تسمیه :
در این که چرا نام این شهر را پاوه نهاده اند روایات متفاوتی وجود دارد :
1 ) بنا به معانی و نقل قول و ادله تاریخی پاوه و اورامان در لغت به معانی پاک ، شستن و پاکیزه کردن است ( پاکی در قبول دین و گفتار ، پندار و کردار نیک ) .
2 ) به گفته هایی از نام اسپهبد پاوه سردار یزدگرد سوم گرفته شده است که پاو پسر شاهپور برادر زاده انوشیروان ساسانی بوده مه یزدگرد سوم اورا به منظور تحدید آیین زردشتی به این منطقه روانه کرده است .
3 ) معانی هورامی پاوه یعنی ( ایستاده بر پاهای خود ) و راستی که پاوه از نوع شعر سازیش گرفته تا توان مردمانش شهری است ایستاده بر پاهای خود .
رودخانه ها :
رودخانه سیروان : این رودخانه که بزرگترین رودخانه ایت حوزه است از حدود کوهای شمال اسد آباد و شرق حسن آباد کوههای چهل چشمه سرچشمه گرفته ابتدا به صورت قوسی در شمال و سپس به طرف جنوب منحرف شده و پس از پیوستن شعبات متعدد به شهرستان پاوه وارد می شود . شهرستان پاوه به دلیل وجود دره های پر پیچ و خم و عمیق کوهستانی بودن و پوشش جنگلی انبوه ، فاقد دشت می باشد . وج.د ارتفاعات و کوههای بلند و بارش برف و باران در اغلب مناطق این شهرستان باعث ایجاد چشمه سارهای پرآب و رودخانه های متعدد مانند رودخانه سیروان ، لیله ، چم مره خیل ، گلال ، آب خلیفه ، آب مرن شده است . علاوه بر رودخانه های مذکور چندین آبشار کوچک به نام بل وقه لوز دارد .
ارتفاعات :
پستی و بلندیهای شهرستان پاوه بخشی از کوهستان عظیم زاگرس است که ارتفاع برخی از آنها 3000 متر بیشتر است . معروفترین آنها عبارتند از : 1 ـ کوه شاهو 2 ـ کوه ماکوان 3 ـ کوه آتشگاه 4 ـ کوه کزن . بلندترین قله آن زاوه لی با ارتفاع 3400 متر از سطح دریا است که در شمال شرقی پاوه قرار دارد . همچنین کوه آتشگاه کوه آتشکده ایران در دوره زرتشت در آن جا دارد که ارتفاع آن 2464 متر بوده است .
اماکن و دیدنی و سیاحتی :
1 ـ غار دشاش در نودشه :
2 ـ فرهاد تراش و غار خالو حسین در روستای میگوره بانه وره
3 ـ آبشار آب معدنی بل : با ریزش طبیعی زیبا به صورت پودر که نظر هر ببینده را به خود جلب می کند . بل به معنی خداوند اسطوه ای نگهبان آبها در دوران بابلی ها است .
4 ـ چشم انداز زیبای دالانی که مشرف بر اورامان ایران و عراق است و با وجود گیاهان و گلهای زیبا و چشمه های سرشار ، آب خنک و برفهای دامنه کوههای سرسبز زیبایی اورامان را دو چندان کرده است .
5 ـ تفریحگاه بیدمیری و سردره با چشمه های زیبا و دشتهای سرسبز
6 ـ مسیر روستای شمشیر به طرف پاوه که سرسبزی و طراوت منحصر به فردی دارد و روستاهای گردشگری شمشیر و خانقاه در این مسیر وجود دارند .
7- قلعه پاسگه در روستای دشه که یکی از روستاهای نزدیک پاوه میباشد.
اماکن تاریخی و مذهبی
1 ـ امامزاده سید عبیدالله برادر امام رضا ( ع ) مشهور به کوسه هجیج
2 ـ آرامگاه سلطان اسحاق در کنار رودخانه عظیم سروان
4 ـ آرمگاه سید محمود اصفهانی
4 ـ زیارتگاه شیخ محمد عزیز قادری در روستای نجار
5 ـ خانقاه شیخ حسام الدین نقشبندی
6 ـ زیارتگاه بابا شیخ حسن واقع در روستای خانقاه
7 ـ قرآن روستای زردویی در باینگان
صنایع دستی و سوغات محلی :
پاوه و اورامانات از مراکز مهم صنایع دستی استان کرمانشاه به شمار می آید . از همه مهمتر می توان به گیوه کشی و گیوه بافی و شال بافی در این منطقه اشاره نمود ، که از معروفیت خاصی برخوردارند . شهر نودشه و روستای هجیج یکی از مراکز عمده تولید گیوه است . نمد مالی و ساخت زیرانداز و پوشش های نمدین خصوصاً تولید نوعی پوشش مخصوص مردان به نام " فرنجی " که در منطقه اورامان رایج است . موج بافی یا جولایی ، سجاده بافی ( برمال ) ، رشک بافی ، سبد بافی ، پشم ریسی ، قالی بافی و خراصط از دیگر هنرهای سنتی مردم با ذوق و سلیقه این سرزمین است . گلیم ، موج ، جاجیم ، سبد ، سجاده نماز ( مازلوخ ) ، لباسهای محلی ( چوخ و رانک ) گیوه ( کلاش ) ، گردو ، توت ، رب انار ، آلو خشک ، فرآورده های دامی شامل روغن حیوانی ، کشک و نان محلی ساجی
جوانرود همان محلی است که حمدلله مستوفی در «نزهت القلوب» از آن به عنوان «الانی» نام برده است با این حال در مورد پیشینه تاریخی جوانرود اطلاعات زیادی در دست نیست. نگاهی به روند تغییرات شهر جوانرود نشان می‌دهد که بیش ترین تغییرات این منطقه طی سال‌های اخیر رخ داده است شهرستان جوانرود از شمال به شهرستان پاوه، از جنوب به شهرستان اسلام آباد غرب، از جنوب باختری به شهرستان سر پل ذهاب، از باختر به کشور عراق و از خاور به شهرستان کامیاران محدود می‌شود. شغل اصلی مردم جوانرود کشاورزی و دامداری است. در زمینه‌ی صنایع دستی؛ بافت گلیم‌های عشایری با طرحهای کردی و جاجیم‌های مرغوب و کم نظیر و نیز بافت انواع شال‌و جوراب و دستکش پشمی در شهرستان جوانرود از رونق ویژه ای برخوردار است. غار‌کاوات‌در شمال دره‌قوری‌قلعه مهمترین مکان دیدنی شهرستان جوانرود را تشکیل می‌دهد.
شهرستان جوانرود
مشخصات جغرافیایی:
شهرستان جوانرود از شمال به شهرستان پاوه، از جنوب به شهرستان اسلام آباد غرب، از جنوب باختری به شهرستان سر پل ذهاب، از باختر به کشور عراق و از خاور به شهرستان کامیاران محدود می‌شود. جوانرود مرکز شهرستان جوانرود، در درازای جغرافیایی 29 درجه و 46 دقیقه و پهنای جغرافیایی 48 درجه و 34 دقیقه و در 1300 متری از سطح دریا، در 86 کیلومتری شهر کرمانشاه و در مسیر راه چقا نرگس – باینگان قرار دارد. جوانرود در دره ای قرار گرفته است که از شمال و شمال باختری به کوه های گرده برگیر و چاه قلی محدود است و رود زیمکان با گذشتن از به سوی شمال باختری می رود. آب و هوای این شهر معتدل و نیمه مرطوب است.
اماکن تاریخی:
الف) قلعه چنگیزخان: قلعه ای است در شمال شهر و مشرف بر هلانیه که از روزگاران استیلای مغول بازمانده ومرکز فرماندهی سپاهیان مغول در این منطقه بوده است.
ب) قلعه آلانی ونقاره خان: روبروی تپه چنگیزخان و در قسمت شرقی پارک هلانیه قراردارد.
ج) برج جوانرود: به آن قلعه ی کهن نیز گفته می شود و هم اکنون مسجد جامع جدید جوانرود روی آنساخته شده است.
د) قلعه دوان: به آن بانی توان نیز می گویند که در سه کیلومتری جوانرود در مسیر جاده جوانرود-روانسر در پشت روستای صفی آباد قراردارد. بنا به روایتی این قلعه در وقت خود دارای 60 دکان و کوچه وبازار بوده است.
خ) تپه صفی الدین خان: در روستای صفی آباد در 2 کیلومتری شهر در جاده جوانرود – روانسر واقع است.
اماکن دیدنی وتفریحی:
الف) غارکاوات: این غار در 15 کیلومتری جوانرود واقع شده واولین غارآبی آسیا است که تفریحگاه سران جوانرود بوده و هم اکنون نیز در جذب توریست و گردشگران خارجی و داخلی نقش بسزایی دارد. بخشی از آب شرب جوانرود نیز از آنجا تأمین می شود.
ب) زیبا پارک هلانیه: در شمال شهر جوانرود واقع شده است.
ج) سفیدبرگ: در شمال غربی و در 15 کیلومتری جوانرود واقع شده است در این محل استخر پرورش ماهی قزل آلا احداث شده که در جذب مهمانان به این شهرستان موثر می باشد.
د) سراب سرود: در مسیر جاده جوانرود-روانسر در 8 کیلومتری شهر جوانرود قراردارد دارای رودی پر آب و گواراست و مل تفریح مردم جوانرود و مهمانان می باشد، در این مسیر درختان انبوهی وجود دارد که محلی زیبا جهت استراحت مهمانان می باشد.
خ) سراب بالاخانی ومسیر شروینه: این مسیر نیز محل تفرجگاه ساکنان جوانرود می باشد که دارای باغات فراوانی است، عده ای از مردم جوانرود اوقات فراغت خود را در این مسیر می گذرانند. سراب بالاخانی نیز در قسمت غربی شروینه قرارگرفته که محلی جذاب و دیدنی می باشد.
رودها:
شهرستان جوانرود دارای رودخانه های فصلی و دائمی زیادی بوده که مهمترین آنها آب سفیدبرگ و رود لیله می باشد. کلیه رودخانه های شهرستان جزء حوزه آبریز خارجی محسوب شده چرا همه آنها نهایتاٌ از کشور خارج و به رودخانه دجله می ریزند.
الف)آب سفید برگ:
این رودخانه از کوههای جنوب شرقی پاوه سرچشمه می گیرد یکی از شاخه های آن آب خلفیه از رودخانه های جاری در شهرستان پاوه است که در روستای نوخاص در دهستان منصورآقایی با ریزابه های شرقی مخلوط شده و به نام سفید برگ به دهستان شروینه شهرستان جوانرود وارد می شود این رودخانه از دره شمالی کوه گرده برگیر عبور کرده بطرف غرب روان شده و در دهستان شروینه از کنار روستای سفیدبرگ می گذرد و نهایتاٌ در شمال غربی روستای سرخه بان پایین به رودخانه لیله می ریزد.
ب) رود لیله:
رود لیله از دامنه شمالی کوه بند گاز در دهستان دولت آباد سرچشمه گرفته و روبه شمال از کنار روستاهای پشت تنگ شاینگان، ده رش و سیاران از روستاهای دهستانهای دولت آباد و بازان گذشته وارد دهستان شروینه شده پس از سیراب ساختن روستاهای ده توت و شروینه سرانجام در شمال باختری روستاهای سرخه بان سفلی با آب سفیدبرگ در می آید سپس بطرف شمال غربی روان شده وارد دهستان کلاش می گردد.
شهرستان روانسر
شهرستان روانسر با مساحت 1140کیلومتر متر مربع یکی از شهرستان های استان کرمانشاه در 60کیلومتری مرکز استان واقع شده است ، سرزمینی که خداوند نعمت های فراوان خودرا بصورت چشمه های جوشان ، رودهای خروشان ، زمین های حاصل خیز عرضه نموده است ودارای مردمانی غیور ، اصیل ومهمان نواز می باشد.در مورد وجه تسمیه نام این شهرستان وجه تسمیه‌های متفاوتی وجود دارد که از جمله روان سر به معنای سرای روح و جان است ویا سراب پرآب روان است که با همه این اوصاف روانسر محل آسایش سرسبزی وزندگی ورودهاو چشمه های خروشان است.
شهرستان روانسرنگین همیشه سبز و به عنوان دروازه اورامانات از شمال به شهرستان کامیاران در استان کردستان ، از شرق به شهرستان کرمانشاه از شمالغربی به شهرستان پاوه، از جنوب به شهرستان اسلام آباد غرب و از غرب به شهرستان جوانرود منتهی می شود. زبان مردم آن گویش کردی سورانی است و اکثر مردم آن اهل سنت و پیرو مذهب امام محمد شافعی (رض) می باشند ودر تعدادی از روستاهای همجوار با شهرستان کرمانشاه خانوارهایی از شیعه اثنی عشری وطایفه اهل حق سکونت دارند.پوشاک مردان شامل چوخه و رانک ( پیراهن و شلوار محلی ) است که روی آن شال می‌بندند و از کلاش یا گیوه هم برای پا پوش استفاده می‌کنند. زنان روانسری معمولا پیراهن‌های بلند و گشاد و سخمه ( جلیقه ) و کوا (قبا) در رنگها و طرحهای متنوع می‌پوشند که علاوه بر زیبایی از نظر پوشیدگی و موزون نمودن قامت شخص بسیار موثرند. خوراک شهرستان روانسر هم در نوع خود لذیذ و کم نظیر است،آش پاغازه، آش شلم ، آش دوغ ، هلوژه ئاو ، آش انار ، ماشاو ، تورشا ، پرپوله ، آش رشته ، قیسی رون ، پتله ، خورش کنگر ، خورش ریواس ، خورش هلو ، دلمه ، خورش قسقوان ، پلاو کشمش ، بورانی کرفس و سیر و ماس از جمله غذاهای سنتی این شهر است. موسیقی در میان مردم کرد جایگاه ویژه‌ای دارد، موسیقی رایج در روانسر مانند شهرستانهای پاوه و جوانرود شامل نواهای هوره، سیاه چمانه ، سوز است و سازهای مورد استفاده عبارتند از سرنا ، دهل ، شمشال و دف که در مراسم مولودی خوانی به کار می‌رود.
از جاذبه های این شهرستان می توان به سراب روانسر، غار قوی قلعه، گور دخمه روانسر، غار کاوات ، مناظر بکر وبدیع ارتفاعات شاهو ،تپه موسایی و …اشاره کرد روانسر را باید شهر آب دانست چرا که در این شهرستان چشمه ها ورودخانه های فراونی وجود دارد وچشمه های پرآب این شهرستان علاوه بر تامین آب شرب روانسر ومصارف کشاورزی دشت های حاصل خیز این شهرستان آب شرب شهر جوانرود از طریق چشمه های آب شهر روانسر تامین می شود .
مردمان این شهرستان بیشتر به کشاورزی ، دامداری وباغبانی مشغول هستند واز لحاظ رتبه مساحت اراضی زراعی چهارمین شهرستان استان ولی از لحاظ کیفیت کشاورزی بهترین های استان می باشد ودر سال های 84تا 86 بیش از 5 نفر از کشاورزان روانسری بعنوان نمونه کشوری انتخاب و در زمینه های برداشت ذرت ، گندم دیم ونخود دیم حائز رتبه برترکشوری شده اند . وتنوع مزارع این شهرستان شامل گندم ، جو، نخود ، کلزا، یونجه وشبدر ودر مزارع باغی شامل درختان مثمری مانند توت وگردو می باشد.شایان ذکر است این شهرستان چهار سال پیاپی رتبه اول کشوری تولید ذرت را به خود اختصاص داده است .
با توجه به تقسیمات کشوری این شهرستان دارای 2شهر بنام های روانسر وشاهو و5 دهستان به نام های : بدر آباد ، قوری قلعه ، زالواب ، دولت آباد وحسن آباد بوده وجمعیت این شهرستان بیش از 47000 نفر می باشد.همچنین با توجه به خدمات دولت جمهوری اسلامی ایران در این منطقه وپتانسیل های ترقی وتوسعه در این شهرستان ، هم اکنون شهرستان روانسر یکی از شهرستان های توسعه یافته استان کرمانشاه می باشد وشهرک صنعتی روانسر با 60 هکتار مساحت دارای70 کارخانه فعال می باشد و همچنین دارای ۱۶۵ واحد آموزشی شهری وروستایی با بیش از ۸۰۰۰نفر دانش آموز می باشد ودر سال 1387 سه دانشگاه شامل دانشگاه پیام نور ، مرکز جامع علمی وکاربردی ودانشگاه آزاد اسلامی مرکز روانسر در این شهرستان تاسیس وزمینه ادامه تحصیل جوانان این شهرستان وسایر علاقمندان به تحصیل در شهرستان هاواستان های همجوار را فراهم نموده است .
آثار وجاذبه های گردشگری روانسر:
دخمه روانسر (گور صخره‌ای) یا تاق فرهاد در دیواره کوهی در حاشیه سراب روانسر واقع است که به دوره هخامنشی باز می‌گردد. این دخمه شامل یک اتاقک کوچک است که ورودی آن به سمت شرق و مشرف به رودخانه وشکه رو( خشک رود) و دشت های باشوکی است. نقش اهورامزدا، یک شخص روحانی و توده‌ای هیزم در سمت راست ورودی این دخمه دیده می‌شود. یک پایه ستون نیز در کنار سراب روانسر وجود دارد که احتمالاً هم زمان با دخمه ساخته شده‌است و نشان دهنده وجود یک کاخ یا سازهای کوچکتر در نزدیکی چشمه در دوران هخامنشی است.
یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی و بسیار زیبای شهرستان روانسر غار قوری قلعه که در بخش شاهو قرار دارد ،
غار قوری قلعه: بزرگترین غار آبی آسیا میباشد. این غار در ۲۵ کیلومتری شهر [روانسر] قرار دارد. قدمت آن به ۶۵ میلیون سال می‌رسد و تنها ۳۰ سال از شناسایی آن می‌گذرد و به عنوان یکی از هفت اثر طبیعی ملی ایران، به ثبت رسیده‌است. در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی یک گروه از غارشناسان انگلیسی و در سال ۱۳۵۶ و نیز گروه دیگری از غارنوردان فرانسوی موفق به کشف کامل این اثر شدند.
عمق حوضچه‌های این غار به ۱۴ متر می‌رسد همچنین دمای داخل غار۷ تا ۱۱ درجه‌است و در تمام فصول سال ثابت است. این اثر طبیعی دارای تالارهای زیبا در ۱۴۰۰متری و ۵۰۰ متری به نام‌های تالار مریم، تالار کوهان شتر، تالار مسیر برزخ، تالار بلور و تالار عروس میباشد.این غار یکی از زیباترین جاذبه‌های دیدنی استان کرمانشاه و شهرستان روانسر میباشد.
*چشم انداز زیبای دیگر این شهرستانسراب همیشه خروشانی به نام سراب روانسرمی باشد که در مرکز شهر روانسر چشم هر صاحب ذوقی را بسوی خود می کشاند وهمه روزه مسافران زیادی برای دیدن این چشم انداز زیبا راهی این شهر می شوند تا لحضه ای را با آسایش در کنار این سراب خروشان سپری نمایند.این سراب سرچشمه آب رودخانه قره سو در کرمانشاه نیز می باشد .
*تپه موساییکه تقریبادر داخل شهر روانسرقرار دارد در ساحل شرقی رودخانه سراب روانسر به فاصله کمی از سراب روانسر قرار دارد وبرابر بررسی کارشناسان این تپه نشانگر قدمت 5000 ساله استقرار انسان در این منطقه می باشد.که به گفته اهالی این تپه محل ساختمان ( عمارت )مالکین قدیمی ،وهمچنین محل دفن اموات یهودیان روانسر بوده است .
*سراب جاوریکه در دامنه کوه ماه زرد ودر ورودی شهر روانسر در مسیر جاده روانسر – کرمانشاه قرار دارد وآبدهی آن 50تا 500 دبی در ثانیه می باشد ومنابع مهم مصرف کشاورزی در منطقه ویکی از نقاط گردشگری روانسر می باشد .
* غار کاوات ، که در دامنه کوه های سربفلک کشیده شاهو در اطراف روستای شبانکاره از توابع این شهرستان می باشد وبه جهت آب روانی که در آن جاری است علاوه بر مصارف آشامیدنی روستاهای اطراف وتا این اواخر بعنوان آب شرب شهر جوانرود استفاده میشد جهت مصارف باغبانی وکشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
اماکن زیارتی:
آرامگاه منسوب به اویس القرنی : .آرامگاه حضرت اویس قرنی که از تابعین بزرگ پیامبر(ص) است و بسیار مورد احترام پیامبر اکرم (ص) بوده در مسیر جاده کرمانشاه به روانسر در فاصلة 35 کیلومتری شمال غربی کرمانشاه واقع است و هر سال زائران بسیاری را از شهرهای دور و نزدیک به سوی خویش جذب می نماید که در بارگاه ویس به ذکر و مراسم عبادی خاص خویش می پردازند. بارگاه ویس به شکل بناهای دوره سلجوقی و بر ارتفاعات کوهی به نام (بیشه کوه) در محدوده روانسر قرار گرفته است . در مورد احداث بنای مقبره ویس اطلاع دقیقی در دست نیست گویا عمر بنای آرامگاه از آغاز حکومت سلجوقیان است . هر چند که پیش از آن نیز قبرستانی در آن محل وجود داشته است . البته در کتب تاریخ اصحاب و تابعین پیامبر (ص) ، روایاتی چند مبنی بر فوت اویس در هنگام جهاد در منطقه‌ای از کردستان آمده است . از جمله زیارتگا ه های این شهرستان می توان به :آرامگاه امامزاده باباحیران در روستایی به همین نام آرامگاه شیخ سراج الدین مشهور به شیخ دارسوزدر روستای سله کان وآرامگاه سلطان شیخ مهر دار اشاره نمود.
* ارتفاعات سربفلک کشیده شاهوودامنه های زیبایآن از نقاط مهم گردشگری در شهرستان روانسر می باشد کوه زیبای شاهو که سراسر اورامان لهون را زیر چتر خود گرفته در سقط الرس کوه شاهو روستای تاریخی تنگی ور و پلنگان یا پالنگان قرار گرفته است که در ادوار گذشته حاکم نشین چند قوم کرد بوده و خاطرات تلخ و شیرین فراوانی را در سینه دارد قلعه پلنگان در دهستان ژاوروود واقع شده که در قرون ششم هجری بوسیله حاکم اردلان برای مرکز حکومت خود ساخته است که کتیبه سنگی بزرگ آن بر جای مانده است. همچنیندر تمامی فصول سال کوهنوردان زیادی از استان های همجوار جهت صعود به این ارتفاعات به شهرستان مراجعه ویا در دامنه های سرسبز آن به همراه خانواده لحظاتی را به شادی می گذرانند. ونیز ارتفاعات ودامنه های کوه شاهو محل رویش گل های زیباوگیاهان دارویی وخوراکی زیادی است
جوانرود
جمعیت کل شهرستان 71235
جمعیت مردان 35971
جمعیت زنان 35264
تعداد خانوار 17854
شهر جوانرود
جمعیت کل شهر 51483
جمعیت مردان 25992
جمعیت زنان 25491
تعداد خانوار 13043
شهرستان پاوه
جمعیت کل شهرستان 56837
جمعیت مردان 28630
جمعیت زنان 28207
تعداد خانوار 15929
شهر پاوه
جمعیت کل شهر 23704
جمعیت مردان 11954
جمعیت زنان 11750
تعداد خانوار 7623
شهرستان ثلاث باباجانی
جمعیت کل شهرستان 38475
جمعیت مردان 19679
جمعیت زنان 18796
تعداد خانوار 8830
شهر ثلاث باباجانی
جمعیت کل شهر 12080
جمعیت مردان 6161
جمعیت زنان 5919
تعداد خانوار 2998
شهرستان روانسر
جمعیت کل شهرستان 46395
جمعیت مردان 23679
جمعیت زنان 22716
تعداد خانوار 12140
شهر روانسر
جمعیت کل شهر 21250
جمعیت مردان 10930
جمعیت زنان 10347
تعداد خانوار 5609 جوانرود
جمعیت کل شهرستان 71235
جمعیت مردان 35971
جمعیت زنان 35264
تعداد خانوار 17854
شهر جوانرود
جمعیت کل شهر 51483
جمعیت مردان 25992
جمعیت زنان 25491
تعداد خانوار 13043
شهرستان پاوه
جمعیت کل شهرستان 56837
جمعیت مردان 28630
جمعیت زنان 28207
تعداد خانوار 15929
شهر پاوه
جمعیت کل شهر 23704
جمعیت مردان 11954
جمعیت زنان 11750
تعداد خانوار 7623
شهرستان ثلاث باباجانی
جمعیت کل شهرستان 38475
جمعیت مردان 19679
جمعیت زنان 18796
تعداد خانوار 8830
شهر ثلاث باباجانی
جمعیت کل شهر 12080
جمعیت مردان 6161
جمعیت زنان 5919
تعداد خانوار 2998
شهرستان روانسر
جمعیت کل شهرستان 46395
جمعیت مردان 23679
جمعیت زنان 22716
تعداد خانوار 12140
شهر روانسر
جمعیت کل شهر 21250
جمعیت مردان 10930
جمعیت زنان 10347